MESCHITA CAERVLEA (Sultan Ahmet Camii)
Vocatur « caerulea » propter laterculos caeruleos Nicaenos (Iznikenses), numero plus quam 20.000, quibus parietes sunt intus obtectae. Templum exstruit Sultanus Ahmet I 1609-1616 architecto Mehmet Aga. Insignitur 6 turribus nuntiatoriis (sive minaretis) cum binis vel ternis maenianis; hinc usque ad s. XIX Meccam proficiscebantur sacrae Muslimorum peregrinationes. Cavaedium, tribus portis instructum, est eiusdem magnitudinis ac oecus ipse oratorius (51 x 53 m). Aedificium rarae elegantiae manifesto aemulum S. Sophiae et pulchrum exemplum est (exterius saltem) levitatis et gracilitatis. Intus tholus 43 m in altitudinem ponitur supra 4 columnas ingentes (5 m diam.), « elephantis pedes » vocatas. Fenestrae sunt numero 260, antea multicolores (s. XVII, donum rei publicae Venetiarum), nunc albi coloris, quo fit ut sit meschita clarissimo lumine suffusa.
MVSEVM ARTIS MVSIVAE (Mozaik Müzesi)
Aedificium est recens partim supra reliquias magnarum aedium Byzantiarum positum (reliquiae monstrantur).
MVSEVM ARTIVM TVRCICARVM ET ISLAMICARVM (Türk ve Islam Eserleri Müzesi)
Situm in aedibus Ibrahim Pasa s. XVI viziri magni Sultani Solimanis 1523-1536; collectio rerum antiquarum (40.000) orta s. XIX.
HIPPODROMVS (At Meydanı)
Primum stadion a Septimio Severo a. 203 exstructum, a Constantino auctum a. 324, patebat 400 m ad 150 m, habebat 100.000 sedes ; nil restat.
Ornatus mirificus (e.g. equi) a. 1204 partim est a Latinis Venetias deportatus; nonnulla tamen sunt servata:
– obeliscus Aegyptius (a. circiter 1500 a.Chr.n.) Tutmosis III a Constantino positus (superest tertia pars); in fundamento anaglypta Theodosii I a. 390.
– columna serpentina a. 479 a.Chr.n. Delphis oriunda, ubi post cladem Persarum apud Plataeas erat dicata, a Constantino in spina hippodromi posita. Fuit 8 m alta, capita serpentium decursu temporum deleta sunt (reliquiae in museum servantur).
– columna vocata Constantini Porphyrogenneti 912-959, qui eam restauravit et titulum posuit; orta ex s. IV, olim aenea.
In altera parte hippodromi conspicitur fons regius a Gulielmo II, imperatore Germanico, a. 1898 dono datus.
Hippodromus qui fuit locus lusorius, nunc hortus est publicus satis amoenus, decursu tamen saeculorum Byzantiorum etiam fuit locus rixarum et tumultuum crudelium inter factiones virides (prasinas) et caeruleas; quae factiones lusoriae cum essent, tamen spectabant ad res politicas quoque et religiosas, virides ad partes populares quae etiam haeresim monophysitarum colebant, caerulei ad optimates, qui servare studebant fidem orthodoxam. Sic a. 532 urbs est magnam partem tumultu populari combusta, et 30.000 hominum ad hippodromum interfecti sunt; iussu Iustiniani ordo publicus est a duce Belisario restitutus. A. 1826 strages Ianissariorum, a. 1909 rebellio contra sultanum Abdülhamid II apud hippodromum sunt orta.