Saturni die 28 m. Octobris a. 2023

Septem fuimus participes. 

Annula attractivum argumentum proposuit, c.t. "De rerum damnatione culturali" (tractavit de re quae vocatur cancel culture et sensitivity readers). Praesertim in orbe anglo-saxonico, censores nunc e libris iam editis tollunt vocabula certis hominibus ingrata; cum auctorum iura post certum tempus evanescat, hoc fieri potest. Sic Agathae Christie Decem nigritae fiunt Erant decem, exempli gratia. Etiam integrae sententiae in operibus mutilantur ne quemquam laedant. Singuli participes sententiam dare voluerunt; nemo eorum hanc novam censuram comprobavit.

Scitu dignum est Leopoldum Sedar Senghor, Senegalensem christianum, studia humaniora in Francogallia fecisse; deinde frequentavisse scholam superiorem Normale Supérieure, qua optimi magistri formantur; diploma nactum linguas classicas et Francogallicam in lyceo Turonensi docuisse. Cum Senegalia sui iuris facta est, Senghor electus est primus Reipublicae praeses. Uber scriptor quoque erat, cui non pudebat vocari nègre, cum sciret hoc vocabulum et vocabulum niger eandem etymomogiam habere. Multum scripsit de sua négritude (quod vocabulum ipse finxit), i.e. de moribus Africanorum nigricolorum, quales erant ante Europaeorum adventu; monstrabat Europaeos similes mores antiquitus habuisse. Ergo hodie solum ignari offenduntur hoc vocabulo.

Longa disceptatione et pausa cafearia perfecta, legimus nonnullas paginas e Titini libro De septem globulis crystallinis depromptas, pauciores re vera, quam solet, cum textus nubeculati frequentiores, longiores necnon versu difficiles essent.

Denique legimus textum Vitruvii, quo increpabat novam artem picturalem sui temporis… iam tunc! Scribit enim haec: 

« Haec autem nec sunt nec fieri possunt nec fuerunt. Ergo ita novi mores coegerunt, uti inertiae mali iudices convincerent artium virtutes. Quemadmodum enim potest calamus vere sustinere tectum aut candelabrum ornamenta fastigii, seu coliculus tam tenuis et mollis sustinere sedens sigillum, aut de radicibus et coliculis ex parte flores dimidiataque sigilla procreari? At haec falsa videntes homines non reprehendunt sed delectantur ! Neque animadvertunt, si quid eorum fieri potest necne. Iudiciis autem infirmis obscuratae mentes non valent probare quod potest esse cum auctoritate et ratione decoris. » (Arch. VII 5, 4)

Sessio hora sexta dimissa, quinque nostrum iucunde et Latine cenaverunt in vicina caupona.  

Saturni die 30 m. Septembris a. 2023

QUADRAGESIMUS DIES NATALIS CIRCULI LATINI  

Inter praesentes quattuor sodales primam sessionem iam participaverant, Francisca, Gaius, Diana Licoppe et Iacina Verreet.

Nullum argumentum ad disputandum propositum erat, sed a singulis praesentibus petivi ut narrarent quomodo et quando Circuli participes facti essent.

A me interrogata, Francisca narravit se, perfectis philologiae classicae studiis, perrexisse in campo Universitatis Lovanii Novi habitare. Periodico magistrorum linguas classicas docentium se monitam esse de primo seminario Latinitatis vivae in Belgica habendo mense Augusto a. 1983 ad Belgicum litus; hoc seminarium unius septimanae institutum esse a Gaio Licoppe, sibi ignoto, pro moderatore Bavaro P. Caeleste Eichenseer, sibi quoque ignoto. Dubitabat, ait, num adiret, sed eius mater sarcinam in posticum autocineti receptaculum posuit atque dixit "I"! 

Moderatoris modus docendi non minus ei placuit quam frequentibus seminarii participibus, qui, ut participare sibi liceret, linguae Latinae studuisse debebant; Eichenseer de omnibus rebus expedite loquebatur atque efficiebat ut singuli participes verba Latina proferrent initio simplicia; insuper hilaris erat.

Peracto seminaro, participes timebant ne ea quae didicerant e memoria excederent ante seminarium proximi anni, quare cupiebant inter se convenire ad loquelam Latinam exercendam. Cum nemo ceteros ad conveniendum invitavisset, Francisca hoc ipsa fecit; tot advenerunt ut eius parva habitatio eos vix accipere valeret… Hoc fuit initium nostri Circuli Latini.

Deinde interrogavi filiam meam Dianam; ut scirem quomodo P. Caelestis Eichenseer doceret, Dianam, studiis humanioribus anno 1976 perfectis, una cum sorore Corinna paulo iuniore misi ad seminarium Latinum duarum septimanarum a P. Caeleste Eichenseer Francofordiae mense Iulio habendum. Omnes participes erant Germani ac, peractis sessionibus, inter se Theodisce loquebantur. Adventu harum duarum puellarum Belgarum, quae Theodisce nesciebant, coacti sunt cum eis Latine loqui, magistro maxime gaudente. Peracto seminario, Diana mihi dixit "Ille vir vere Latine loquitur!".

Ceteri postea nonnullas memorias de Circulo narraverunt.

Hora quarta facta est pausa solito lautior; ad quadragesimum circuli diem natalem decore celebrandum attuli bullans vinum Campaniense et Diana delicatas cuppedias.

Deinde imagines Titini libri c.t. De septem globulis crystallinis in albo monstravimus ac, solito modo, Latine tractavimus. 

In fine sessionis legimus et Latine explicuimus textum quem Francisca deprompsit de operibus Americani Bonamici Actensis (Goodwin Beach), qui Avennione magnas partes egit inter Primum Conventum Linguae Latinae vivae dicatum (Avennione 1956). Hic textus, c.t. "Cur sermo Latinus in usum redigendus sit", exceptus est e periodico Palaestra Latina 172 (1960).

Dimissa sessione hora sexta, octo nostrum proximam cauponam petiverunt, ubi iucunde et Latine cenaverunt.   

Die 25 m. Martii a. 2023

Sex tantum fuimus participes.

Argumentum, quod ipse attuli, erat "Quid sit cultus humanus". Rem introduxi his verbis:

Cum Latine loquimur, solemus dicere "cultus civilis" pro vocabulo Francogallico "civilisation", cuius definitio in lexico Larousse est: "Status progressionis oeconomicae, socialis, politicae, culturalis".

Apud Ciceronem legitur: "homines ad hunc humanum cultum civilemque deducere"  (De Or. 1, 33). Verbo temporali "deducere" Cicero quoque indicat cultus progressionem. Ad omnes aspectus alicuius societatis humanae exprimendos, qui in vocabulo "civilisation" comprehenduntur, Cicero duo adiectiva adhibet. Ciceronis "cultus civilis" spectat ad compositionem societatis humanae, cui includuntur aspectus socialis, politicus et oeconomicus definitionis lexici Larousse. Ciceronis "cultus humanus" in lexico solum redditur adiectivo "culturalis"; de humanitate nihil.

Humanitas significat naturam humanam, i.e. omne qualitatum, quibus homo bestias superat. Bestia indolem habet optime aptam ad hoc officium efficiendum, quod Natura  ei imposuit.

In specie hominis, cui pertinemus, Homo Sapiens vocata, indoles humana nova miraque facultate dotatur; abstractione enim valet res circumiectas verbis sibi fingere, quin etiam tractare; loqui scit et linguam suorum familiarium gradatim discit. Discere et  novas notiones acquisitas suis posteris tradere, quarum  maxima copia recentius scriptis servatur, sivit Hominem florere etiam in diversis et saepe hostilibus circumiectis et se aptare magnis climatis mutationibus.

Quibus introductis, in argumento meo solum tractare velim de cultu humano, i.e. de cultu ad singulum hominem spectante, de quo non ante aetatem historicam aliquid scire possumus. 

Deinde quaestiones proposui, de quibus participes fuse disceptaverunt.

Status personae humanae fuitne idem omni aevo et ubique terrarum?

Certe non. Athenis V et IV saeculo liber dicitur is, qui servus non est; hic sensus est originalis et praecipuus. Ex nonnullis textibus tamen patet alium sensum apparuisse; Athenienses enim se magis liberos esse censebant, quam cives aliarum civitatum non democraticarum. Spartae v.g. civis pertinet totus ad civitatem, cuius duces totam suam vitam regunt.

Romae olim qualis erat civis status?

Tempore Rei publicae ius Romanum erat maximi momenti. Nullus iurisconsultus  consentiebat cum Aristotele, qui dicebat Naturam homines praedestinavisse, quorum alii essent liberi et alii servi. In Ciceronis opere, c.t. Paradoxa Stoicorum (34), legitur hoc: "Quid est enim libertas? Potestas vivendi, ut velis." Ergo iam idem dicit quod hodie dicimus. Additquoque: "Dictum est ab eruditissimis viris nisi sapientem liberum esse neminem" (33) atque etiam "Quis igitur vivit, ut vult, nisi qui recte vivit?" (34).

Sunt ergo Romae homines, quibus est potestas suum vivendi modum eligendi. Quid necessarium est ut hac potestate fruantur? 

Eruditio et pecunia.

De statu personae humanae, quid docet christianismus?

Exeunte quarto saeculo christianismus Nicaeensis fit Imperii Romani unica religio, ab Imperatore Theodosio omnibus civibus imposita. Haec theocratia imperialis substituitur praecedenti potestati praelatum deum colendi.

De libertate, quid docet christianismus? Deus solus totam libertatem exercet; hominis libertas solum per Deum exercetur. Facultas eligendi "album" aut "nigrum", "bonum" vel "malum" est fallax, oportet enim homo christianus sciat se libertatem solum exercere, cum eligat viam per quam vivit secundum suam veram naturam. "Veritas liberabit vos" dixit Iesus, secundum Iohannis evangelium (8:32); altera via est letalis. 

De libertate servorum non curat christianismus, cum tunc eorum labore nitatur florens oeconomia; servi tamen, arbitrio Dei, hominibus liberis aequales sunt ac Paradiso aeque fruentur, etiam facilius quam opulenti; in vita terrestri contra Deus servitutem sinit.

Quid de mentis libertate Medii Aevi tempore?

Iam octavo saeculo in islamico Imperio Abbassidarum Aristotelis auctoritas maxima facta est, postquam eius opera Bagdati in Arabicum translata sunt. Fuerunt tunc docti, qui religionis mahometanae scripta Aristotelico rationalismo commentari coeperunt; his, "motazilitis" vocatis, favit califa al-Ma’mum, qui eorum doctrinam anno 827 publicam fecit et quinque annis post Domum Sapientiae creavit, ubi docti cum mahometani tum christiani et iudaei invitabantur ut tranquille laborarent et philosopiam Graecam apud doctos Persas et Arabes diffunderent. Motazilitarum doctrina respuit anthropomorphismum divinum, refutat coranum increatum esse atque affert liberum arbitrium. 

In Europa occidentali Medii Aevi tempore perpauca Aristotelis opera sunt accessibilia et scholastica solum Organon novit, cuius syllogismum immoderate adhibuit. Scholastica solum de Deo curat; eius scopus est accedere ad intellegentiam fidei, secundum claram formulam "fides quaerens intellectum".

Novum tempus Litterarum Artiumque renascentium est aetas humanistarum; quis primus horum doctorum motui nomen "humanismum" dedit et cur 

Helvetius scriptor, Guy Miège, XVII saeculo vocabulum "humanismum" finxit ad motum designandum illorum doctorum XV et XVI saeculi, qui ab oblivione vindicaverunt litteras et artes Antiquitatis Graecae et Romanae.

Humanistae sic vocati sunt, quia de homine, de persona humana curabant; "humanitatem" adhibent sensu Ciceroniano.

Aristoteles, cuius omnia opera tunc in promptu sunt et latius diffunduntur recenti arte imprimendi, mentes Occidentalium expergefaciens induxit aetatem rationalem.

Paedagogia humanistis est maximi momenti; oportet puer (et iam puella apud nonnullos) gradatim formetur ut fiat "homo" sensu humanistarum. Libertas cogitandi restituitur.

Melanchthon, "praeceptor Germaniae" cognominatus, autumat cultum encyclopaedicum necessarium esse eis, qui munera liberalia exercere cupiunt; litterae in hac praeparatione sunt maximi momenti.

Quid attulit Saeculum Luminum, quo cognomine appellatur XVIII saeculum?

Saeculum Luminum optime definit Germanus philosophus Emmanuel Kant his verbis: "Homo desinit alieni arbitrii esse, sed fortiter audet ipse sua mente uti." "Sapere aude!", ait Horatium sequens: haec est Luminum formula.

Deinde nonnullas imagines Titini libri c.t. De septem globulis crystallinis in albo monstravimus atque, ut solet, Latine tractavimus. Non diu tamen, quia instabat res insolita.

 Christianus enim Laes, praeses Academiae Latinitati Fovendae, eo ipso die hora quinta praesentare debebat oratores Joannem Carolum Rossi et Claudium Piga acroasin facturos, quam singulis mensibus instituit ALF. Hoc fecit in circulo nostro sedens, ita ut nostri participes orationem una auscultare potuerint. 

Perfecta acroasi hora sexta, tempus erat sessionis dimittendae. Quattuor nostrum cauponam petiverunt, ubi iucunde et Latine cenaverunt.   

Saturni die 11 m. Februarii a. 2023

Undecim fuerunt participes. Imprimis se commendavit nova particeps, Francogalla, Burdigalae magistra linguae Latinae, quae de Circulo nostro aliquid superiore anno audiverat inter Certamen theatricum (Thalia) in Italia institutum; cum ibi laureatus fuisset grex Scholae Novae, voluit visitare et Scholam Novam et Circulum nostrum.

Deinde ad argumentum Mariolae venimus, quod fuit de dictatura antiquo tempore et de limitatione libertatis civium (et de imperio uni dato) periculi causa. Scilicet, exempli gratia, ut nuper factum est propter tromocratas et pandemiam.  

Statim aliquis dixit Romanam dictaturam et facultates peculiares Regimini Belgico a Parlamento ante paucos annos datas, quibus interdum nomen dictaturae datum est, solum nomen habere commune. Licetne, re vera, "potestates speciales", quas his novissimis annis passi sumus, cum "dictatura" Romana comparare? Unum tantum est vinculum, maximum scilicet periculum, sed exiguae potestates speciales nihil sunt in comparatione totius potestatis militaris (imperii) et civilis Romano dictatori tributae.

Romae scopus dictaturae mutatus est decursu saeculorum. Mariola distribuit duos breves textus, de creatione dictaturae:

Populo deinde aucto cum crebra orerentur bella et quaedam acriora a finitimis inferrentur, interdum re exigente placuit maioris potestatis magistratum constitui: itaque dictatores proditi sunt, a quibus nec provocandi ius fuit et quibus etiam capitis animadversio data est. Hunc magistratum, quoniam summam potestatem habebat, non erat fas ultra sextum mensem retineri.

(Iustinianus, Digesta, I, 2, 2)

In hac tantarum expectatione rerum sollicita civitate, dictatoris primum creandi mentio orta. Sed nec quibus consulibus quia ex factione Tarquiniana essent – id quoque enim traditur – parum creditum sit, nec quis primum dictator creatus sit, satis constat. Apud veterrimos tamen auctores T. Largium dictatorem primum, Sp. Cassium magistrum equitum creatos invenio. Consulares legere; ita lex iubebat de dictatore creando lata. 

(Livius II, 18)

Historici invenerunt dictatores frequentes fuisse V et IV saeculo; a medio III saeculo adhuc esse nonnullos dictatores sed iam non occasione periculi militaris. Saeculo II nullus fuit dictator. Saeculo I, Sylla victor belli civilis contra Marium ex oblivione revocat dictatoris magistratum et anno 82 curat ut eligatur "dictator legibus scribundis et rei publicae constituendae"; anno insequenti magistratu dictatoris se abdicat, sed imperium sibi reservat. Sequens dictator est Caius Iulius Caesar sine temporis limite.

Nihil simile in Belgica factum est ad pandemiam coronaviri Covid 19 opprimendam. Suadentibus peritis medicis, Regimen (non unus vir) a Parlamento petivit speciales gubernandi facultates eisque usum est; poterat ergo decretis incommoda incolis imponere ad populi valetudinem tuendam. Tamen has facultates in tres tantum menses datae erant; insuper non licebat quicquam mutare neque in vectigalibus neque in securitate sociali.

Non minus fuit tromocratarum islamicorum periculum; ea occasione Regimini (iterum non uni homini) facultates speciales fuerunt necessariae; milites v.g. in urbes vocati sunt ut loca maioris momenti protegerent, cum urbana custodia non sufficeret.

Post longam variamque disputationem, etiam inter pausam cafeariam prolongatam, ad mentes relaxandas paginae Titini libri, c.t. De septem globulis crystallinis in album expositae sunt; participes imagines descripserunt, quarum textus nubeculatos in Latinum verterunt.

Denique textum legimus et explicavimus, ex Ciceronis opere De republica a Francisca depromptum (videte hic infra).

Sessione hora sexta dimissa, quinque nostrum vicinam cauponam petiverunt, ubi diu Latine, necnon hilare, cenaverunt. 

Cicero, De Re Publica, I, 60-63.

(Scipio) Cur dubitas quid de re publica sentias? In qua, si in plures translata res sit, intellegi iam licet nullum fore quod praesit imperium, quod quidem, nisi unum sit, esse nullum potest. 

Tum Laelius: Quid, quaeso, interest inter unum et plures, si iustitia est omnis in pluribus? 

Et Scipio: Quoniam testibus meis intellexi, Laeli, te non valde moveri, non desinam te uti teste, ut hoc quod dico probem. 

Me? inquit ille (Laelius), quonam modo? 

(Scipio) Quia animum adverti nuper, cum essemus in Formiano, te familiae valde interdicere ut uni dicto audiens esset. 

(Laelius) Quippe vilico.

(Scipio) Quid? Domi pluresne praesunt negotiis tuis? 

(Laelius) Immo vero unus, inquit. 

(Scipio) Quid? Totam domum num quis alter praeter te regit? 

(Laelius) Minime vero. 

(Scipio) Quin tu igitur concedis idem in re publica singulorum dominatus, si modo iusti sint, esse optimos? 

(Laelius) Adducor, inquit, ut propemodum adsentiar.

Et Scipio: Tum magis adsentiare, Laeli, si (ut omittam similitudines, uni gubernatori, uni medico, si digni modo sint iis artibus, rectius esse alteri navem committere, aegrum alteri quam multis) ad maiora pervenero. 

(Laelius) Quaenam ista sunt? 

(Scipio) Quid? Tu non vides unius importunitate et superbia Tarquini nomen huic populo in odium venisse regium?

(Laelius) Video vero, inquit. 

(Scipio) Ergo etiam illud vides, de quo progrediente oratione plura me dicturum puto, Tarquinio exacto mira quadam exultasse populum insolentia libertatis; tum exacti in exilium innocentes, tum bona direpta multorum, tum annui consules, tum demissi populo fasces, tum provocationes omnium rerum, tum secessiones plebis, tum prorsus ita acta pleraque ut in populo essent omnia.

(Laelius) Est, inquit, ut dicis. 

Est vero, inquit Scipio, in pace et otio (licet enim lascivire, dum nihil metuas) ut in navi ac saepe etiam in morbo levi. Sed ut ille qui navigat, cum subito mare coepit horrescere, et ille aeger ingravescente morbo unius opem implorat, sic noster populus in pace et domi imperat et ipsis magistratibus, minatur, recusat, appellat, provocat, in bello sic paret ut regi; valet enim salus plus quam libido. Gravioribus vero bellis etiam sine collega omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt, quorum ipsum nomen vim suae potestatis indicat. Nam dictator quidem ab eo appellatur quia dicitur, sed in nostris libris vides eum, Laeli, magistrum populi appellari. 

(Laelius) Video, inquit.